Powstanie Styczniowe

Właśnie słyszałem że podobno gdzieś na ulicy Partyzantów kozacy wieszali powstańców i jest tam taka figurka ale z którego roku można by sprawdzić popytać może ktoś z tej ulicy nas ogląda czyta ? może coś wie ..... Następnie takim znakiem chwały dla Powstańców był krzyż postawiony przez mieszkańców Wincentynowa koło szkoły nr 3 niestety czas i ustrój skutecznie usunęły go z krajobrazu naszego miasta. choć starsze osoby pamiętają go jeszcze , Co do ulicy Kieleckiej naprzeciw koszarki czyli domu dróżnika jest krzyż lecz w wyniku powstawania drogi krzyż ten z pomocą ludzi oddala się od pierwotnej jego lokalizacji w kierunku wschodnim

Nie mam z oczywistych względów wiedzy o miejscach w Jędrzejowie , upamiętniających Powstanie Styczniowe 1863 roku. Co nieco wiem o takich miejscach w mojej okolicy.
Za wsią Bizorenda, głęboko w lesie przy rozstaju dróg leśnych stoi murowana kapliczka oraz postawione w 1989 i w 2011 roku dwa drewniane krzyże. Wg informacji uzyskanej przeze mnie od leśnika , w czasie powstania styczniowego w 1863 roku, w tym właśnie miejscu odbywały się msze polowe dla znajdującego się w tych lasach oddziału powstańczego. Msze odbywały się przy wysokiej starej sośnie na której przybity był obraz religijny . Ksiądz przyjeżdżał z kościoła w Brzegach. Miejscowa ludność miejsce to nazywała : „obrazik”. Gdy sosnę ścięto lub się zawaliła, leśnicy w tym miejscu postawili wysoki drewniany krzyż. Krzyż powstańczy zawalił się ze starości, na jego miejscu leśnicy wybudowali wtedy kapliczkę na postumencie z polnych kamieni i ustawili drewnianą rzeźbą Jezusa Chrystusa. A w roku 1989 i roku 2011 postawiono kolejne krzyże. A miejsce to jest szczególne, bowiem dzieją się tam niekiedy rzeczy niewytłumaczalne, czego sam wiele lat temu osobiście doświadczyłem. Stąd też było moje uporczywe szukanie dawnych zdarzeń związanych z tym miejscem, które choć częściowo wyjaśniałyby przyczynę tych zjawisk , których jak wspomniałem, sam doświadczyłem
Poza tą historią przekazywaną z pokolenia na pokolenie , brak jest konkretnych dokumentów na przebywanie w tym miejscu jakiegoś oddziału powstańczego. Mogło tak być, że po klęsce małogoskiej grupa powstańców przez jakiś czas znalazła tu schronienie . Jan Mazaraki w swoich „Pamiętnikach i Wspomnieniach” zamieszcza opis swojego pobytu we wsi Bizorenda na przełomie lutego i marca 1864 roku.
Jego samodzielny oddział przybył tu z Rembieszyc na krótki odpoczynek. Zawitał do dworu gdzie akurat żona rządcy dworskiego powiła dziecko. Rządca z żoną usilnie prosił Mazarakiego aby zechciał być ojcem chrzestnym. Nie wypadało odmówić i następnego dnia przybył proboszcz z Brzegów i dokonał chrztu. A ponieważ matka chrzestna była urodziwą panną, więc i rotmistrz Mazaraki zabawił w Bizorendzie jeszcze kilka dni. Dopiero wiadomość że zbliża się do wsi rosyjski oddział dragonów, spowodował wyjazd powstańców z Bizorendy przez Brzegi , Sobków do lasów motkowickich. Może to oddział Mazarakiego był tym o którym przetrwała pamięć wśród miejscowego ludu. A przy okazji parę zdań o pochodzeniu nazwiska Mazaraki, które nosił dowódca powstańczego oddziału. Ponoć król Stanisław August Poniatowski nobilitując (dopuszczając do stanu szlacheckiego) swego kucharza, miał do niego powiedzieć: „ to masz za raki”. Rodzina ta jednak się do tej genezy wcale nie przyznaje i twierdzi , że ród ten wywodzi się aż z Grecji.
Aby mieć jak najwięcej informacji o przemieszczających się oddziałach powstańczych , carskie władze wojskowe z początkiem czerwca 1863 roku wydały rozporządzenie o obowiązku tworzenia przez naczelników powiatowych, burmistrzów i wójtów tzw straży wiejskich. Zadaniem ich miało być pilnowanie przez całą dobę spokoju i porządku na swojej wsi, chwytanie osób podejrzanych i odstawianie ich władzom. Taka straż powstała w Mnichowie. Rozporządzenie to mówiło, że służba w straży wiejskiej jest bezpłatna, więc cała akcja ze strażami wiejskimi nie zdała egzaminu. Nie zachował się żaden dokument od wójta jakiejkolwiek gminy informujący o złapaniu kogokolwiek podejrzanego (czyt.powstańca).
W latach 70- tych tuż za wsią Mnichów z leśnej piaskowni wybierano piasek na potrzeby przedsiębiorstwa budowlanego z Jędrzejowa. Koparka odsłoniła trzy szkielety ludzkie , z resztkami odzienia (sukmany, klamry od pasów, resztki skórzanych butów) oraz pordzewiałymi klingami kos .
Byli to niewątpliwie powstańcy z 1863 roku, którzy zostali tam pochowani. Mogli oni być z oddziału Bosaka – powstańczego generała, który po kolejnych potyczkach z Moskalami na ziemi jędrzejowskiej przedzierał się w Góry Świętokrzyskie. Generał Bosak 4 grudnia 1863 rozbił pod Sprową podjazd kozacki, 5 grudnia pod Słupią stoczył kolejną potyczkę i w ciągłych utarczkach szedł z powstańcami przez lasy (kronikarz wymienia tu wieś Mnichów, przez którą przechodził oddział powstańczy gen Bosaka) w kierunku Cisowa i Daleszyc.
W tym miejscu wspomnieć trzeba o proboszczu z kościoła w Mnichowie – Augustynie Stroynowskim będącym na parafii mnichowskiej od 1849 roku do 1864. Był gorącym patriotą i za wygłaszanie patriotycznych kazań w kościele został zesłany na Syberię.

Na skraju północnej części wsi Brzezno, przy drodze do Brzegów stoi żeliwny krzyż na betonowym postumencie. Przedstawia on Chrystusa Ukrzyżowanego, a na tabliczce przytwierdzonej do krzyża widnieje napis: „BOGU CZEŚĆ CHWAŁA 1861 R . Krzyż ten miał być postawiony na pamiątkę stoczonej tam w 1863 roku potyczki powstańców polskich z Moskalami. Istnieje też wersja, że postawiony został w miejscu pochówku poległych powstańców. O krzyżu tym wspomina w swoich dokumentach z 1931 roku Towarzystwo opieki Nad Grobami Bojowników , gdzie został opracowany projekt i kosztorys jego remontu. Także profesor Mościcki w opracowaniu z roku 1929 pt; „Pomniki bojowników” przestawił fotografię krzyża z podpisem :” Brzezno- przy drodze do Brzegów w miejscu potyczki żeliwny krzyż na kamiennym postumencie”. Gdy w latach siedemdziesiątych poprawiano drogę z Brzezna do Brzegów i wylewano asfalt, zakręt drogi został wydatnie sprostowany i wtedy krzyż znalazł się po drugiej stronie nowej drogi. Aby nie był do niej odwrócony tyłem, obrócono go o 180 stopni i przy okazji zmieniono pod nim postument z kamiennego na betonowy. Wtedy też prawdopodobnie wykonano nową tabliczkę , gdzie zamiast roku 1863 błędnie odlano datę 1861 r.

Przy drodze między Korzeckiem a Jedlnicą znajduje się stara kapliczka na drewnianym słupie . Jest to trójkątna skrzynka z obrazkiem Matki Boskiej. W tym miejscu ponoć w czasie powstania styczniowego kozacy znaleźli i dobili umierającego z ran i wyczerpania powstańca. Chłopi ze wsi pochowali go nieopodal tego miejsca.

Za Mzurową przy drodze do Mniszka i łąkach rośnie wiekowy stary dąb, trochę okaleczony i osmalony dawnym uderzeniem pioruna. Ponoć na jego konarze Kozacy powiesili w 1863 lub 1864 dwóch powstańców schwytanych w lesie mzurowskim.
W czasie II wojny światowej , przed mającą się odbyć akcją bojową, odbywały się pod tym dębem konspiracyjne spotkania członków ruchu oporu z Mniszka, Lipnicy i Złotnik . Upamiętnia to mała tabliczka, umieszczona na dębie przez jednego z potomków ówczesnych konspiratorów.

Figurka nazywana Mogiłą Powstańca na ul Partyzantów jest z 1863 roku.To właśnie przy tej mogile dr Kupczyński w 1916 roku wygłosił mowę patriotyczną podczas obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

Styczeń to miesiąc który mnie kojarzy się również z Powstaniem Styczniowym .Jak wiadomo z poprzednich wątków Ziemia Jędrzejowska wzięła czynny udział w tym zrywie w nadziei na pokonanie cara i przywrócenie wolności Polsce .Niestety jak zakończyła się ta styczniowa epopeja wiadomo wszystkim .Na polach Ziemi Jędrzejowskiej przetaczała się wielka historia w której brali udział uzbrojeni w kosy i belgijskie karabinki zarówno prości chłopi szlachta mieszczanie i rzemieślnicy jak również przyszli błogosławieni .Kto żyw chwytał za broń na chwałę Rzeczypospolitej i dla jej wolności .Pochylmy czoło w szacunku dla tych niejednokrotnie bezimiennych bohaterów których białe kości spoczywają na pobliskich cmentarzach czy leśnych mogiłach ,Zachęcam was do efektywnego rozwinięcia wątku dotyczącego Powstania Styczniowego na ziemi Jędrzejowskiej.

Jeden z moich ulubionych dowódców Powstania na Ziemi Jędrzejowskiej Karol Kalita pseudonim Rębajło. Rosjanie mówili o nim etot lach otliczno nas rubał Jego oddział jazdy ubrał po kozacku .Pozwoliło mu to swobodnie poruszać się w terenie i atakować carskich sołdatów.Pokonał ich kilka razy min pod Mierzwinem 5 grudnia 1863 roku .

Dionizy Czachowski, obraz A.Grottgera- Obrona, epizod bitwy pod Małogoszczem oraz mogiła poległych powstańców (Małogoszcz )

pauart.pl/app/artwork?id=5527c4f30cf2e9a89b4ac28e

bc.wbp.lublin.pl/dlibra/doccontent?id=22776

audiovis.nac.gov.pl/obraz/117102/5353f9c...ed952ed111d80d62a5e/

Oto jeden z niewielu świętych którzy przemierzali naszą Ziemię Jędrzejowską Adam Chmielowski późniejszy brat Albert uczestnik bitew pod Ciernem, Warzynem i Grochowiskami

Gdy mowa o Powstaniu Styczniowym dosłownie pod ręką mamy pamiętnik A.Walerona. Autor przytacza wspomnienia swojego ojca z tego okresu. Pisze m.in. o potyczce pod Sudołem , stosunku chłopów do powstania, odwrocie oddziału kawalerii powstańczej po bitwie pod Małogoszczem oraz tajemniczej historii kasy powstańczej.



Wracając jeszcze raz do okresu mojej wczesnej młodości, podam, co ojciec mój pamiętał z wypadków powstania styczniowego. Miał wtedy siedem lat, pamiętał tylko to, widział w Sudole. A wiec pamiętał, że w czasie powstania chłopi-koloniści w Sudole już mieszkali we własnych budynkach na własnych koloniach i wszelkie sprawy uwłaszczeniowe, już były poza nimi. Z wypadków wojennych tego powstania ojciec pamiętał tylko dwa: jeden – to była potyczka, która stoczył w Sudole jakiś patrol kawalerii powstańczej z kozakami na trakcie w stronę Nagłowic. W wyniku tej potyczki jeden kozak był zabity, leżał na trakcie, a obok niego wielka futrzana zakrwawiona czapa (papacha). Drugi epizod – to był odwrót oddziału kawalerii powstańczej po bitwie pod Małogoszczem w stronę Jędrzejowa przez chłopskie pola sudolskie, obok pola, który wtedy i dziś zwie się „Gaj” odział tam, wedle pamięci ojca, mógł liczyć około stu jeźdźców. Pamiętał też ojciec, jak jeden z chłopów – Stefański) zwany „Babiniakiwicz”, (…) położony tuż przy Sudole, ale należącej do Chorzewy (...) wybierał się do powstania i jak znajomych żegnał. Ale nie zginął ów Stefański w powstaniu. W jakich bitwach ówczesnych brał udział nie wiem, ale wiem, że cało i bez szwanku do domu wrócił, bo mi go ojciec później pokazał (…) z dziećmi przeprowadził z Kopaniny do Jędrzejowa na przedmieście Podklasztorza. Był to mojej wczesnej młodości człowiek stary, ale zdrowy i dobrze wyglądający. Żył jeszcze potem długo, a po śmierci dużo ludzi brało udział w jego pogrzebie: był bowiem przez (...) Podklasztorza i pobliskich wsi szanowany bardzo powstaniec.

andreovia.pl/pamietniki-odcinek-2 ( skarb kasowy ukryty w gliniankach miedzy Chorzewą a Cacowem )

W twoim poście Renato cytujesz Andrzeja Walerona a w nich potyczkę którą stoczył oddział kawalerii powstańczej z kozakami w okolicach Sudołu . Chodzi zapewne o oddział Teodora Bellardiego który pod Zdanowicami usiłował odbić z rąk kozackich dwóch więźniów eskortowanych do Jędrzejowa.W biografii Bellardiego dowiadujemy się że dostał do niewoli w lutym 1864 roku więc potyczka ta miała miejsce w okresie od stycznia do lutego Niestety pomimo pościgu aż pod Jędrzejowski Klasztor akcja nie powiodła się.Powstańcy zawrócili obawiając się spotkania z większą ilością kawalerii rosyjskiej.