Dwa zdjęcia...

Na portalu Andreovia są takie fotografie, które przedstawiają grupę Żydów odśnieżających pod nadzorem Niemców ulicę 11 Listopada w Jędrzejowie (A-04080 oraz A-04081 andreovia.pl/galeria/index.php?/tags/49-...1_listopada/start-30 ). Nie są to ludzie całkowicie bezimienni… Istnieje bowiem dokument, w którym znajdują się zarówno nazwiska, jak i konkretne adresy zamieszkania blisko 200 mężczyzn narodowości żydowskiej powołanych przez Niemców do prac miejskich w dniu 6 lutego 1940 r. Można przypuszczać, że właśnie wtedy sfotografowano ich przy pracy. Idąc dalej śladem zdjęć i dokumentu, porównuję wybrane nazwiska z dostępną na portalu listą jędrzejowskich Żydów zamordowanych przez Niemców w okresie II wojny światowej… są tam m.in. Beniamin Soliarz i inni...

Jeszcze jeden dokument, zawierający suche liczby, które pokazują skalę zmian w strukturze narodowościowej powiatu jędrzejowskiego w latach 1939-1945. Te zmiany dotyczyły wyłącznie ludności żydowskiej, gdyż pierwszy spis powszechny z 1921 r. wskazał w tutejszym powiecie zaledwie 12 osób innej niż polska i żydowska narodowości.

Dokument 1: Wykaz osób (mężczyzn narodowości żydowskiej wraz z adresem zamieszkania) wyznaczonych do prac miejskich w dniu 6 lutego 1940 r.



Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach, zaspół: Akta m. Jędrzejowa, sygn. 48, k. 4-6.

Dokument  2: Zestawienie liczbowe mniejszości narodowych w powiecie jędrzejowskim w latach 1945-1946

Źródło: Archiwum Państwowe w Kielcach, zespół: Starostwo Powiatowe w Jędrzejowie, sygn.154, k.

Dokumenty odnalazłam kilkanaście lat temu podczas kwerendy w jędrzejowskim oddziale kieleckiego archiwum.

Renata Piasecka-Strzelec

Na liście którą opublikowała Renata jest nazwisko Chaim Bassendorf . To mieszkaniec wyznania Mojżeszowego naszego przedwojennego miasta ,głowa siedmioosobowej rodziny pracujący jako pisarz prywatny . Rodzina jego podzieliła los Żydów Jędrzejowskich ginąć w krematoriach Treblinki ,Niezwykłe jest jednak to ,że na kilku zdjęciach znajdujących się w galerii znajduje się młoda dziewczyna córka Chaima ,Hindia . Ta młoda dziewczyna pozująca do zdjęć wraz ze swoimi koleżankami patrzy na mnie wzrokiem który chce mi coś powiedzieć prosi mnie o coś chce mi coś przekazać ! Myślałem ,że tylko ja tak mam ale w rozmowach z innymi forumowiczami wiem że nie tylko ja tak mam.


Bessendorf Hinda

Rzeczywiście,nie sposób oprzeć sie temu wrażeniu...

Marku, zdaje mi się że Hindę Bessendorf, Heńka Mordkowicza i innych podesłałam już w komentarzach pod fotografiami. Np.z całą pewnością opisałam szkolną fotografię A-00973. Teraz jednak nie widzę żadnego nazwiska w nowym opisie. Pytanie retoryczne: Gdzie to się podziało? "Buka zjadła"?
Hinda jakby mi mówiła: <<ależ i ja i koledzy na zdjęciach jesteśmy rozpoznawalni. Podpiszcie nas chociaż.>>

Witaj Renato, zaprezentowana przez Ciebie lista wyznaczonych do prac, podaje Dawida oraz Wolfa Bessendorfów z ul.Pińczowskiej 12.
Zapewne rodzina tam mieszkała w 1940 roku.
Ze zdjęć zbiorowych wynika natomiast wniosek, że Polacy i Żydzi zgodnie uczyli się razem.Chcieli i mogli. Tworzone więc były podwaliny dobrej współpracy opartej na nauce i koleżeństwie. Okupant niemiecki przerwał jednak i zniszczył ten proces bezpowrotnie.
Po wojnie wprawdzie też do jednej klasy chodziły dzieci pochodzenia żydowskiego razem z dziećmi polskimi, ale.... niewiedzę co do swego pochodzenia prezentowały całymi latami, chociaż to była "tajemnica Poliszynela".

Co do drugiego dokumentu, w którym liczbę Żydów w Jędrzejowie na styczeń 1945 podano 0, twierdzę, że podany stan nie całkiem jest zgodny ze stanem faktycznym, bo na pewno przetrwał wówczas co najmniej jeden - w Rynku.. W kolejnych miesiącach istotnie przybyli następni,( a nawet jeden z nich strzelał z pistoletu, jak opowiadali starzy ludzie). Renato, czy dysponujesz może nazwiskami tych siedmiu z podanego wykazu?
Wrócił Śledzik, a reszta?

Witaj Krajanko,jestem wdzięczna za informacje,które przekazujesz,gdyż zawsze stałam na stanowisku,że oficjalne statystyki w istotny sposób uzupełnia wiedza pozaźródłowa.
Pozdrawiam Renata

Renato, statystyka jest przydatna, ale Majloch R. ujawnił się dopiero wówczas, gdy sytuacja na to pozwoliła, czyli później.
Nie po to przecież był ukrywany na strychu od czasu swojej ucieczki z ostatniego arbeitskommando w końcu lutego 1943 roku, by zaraz dawać się zapisywać na jakieś kolejne listy. Celu tych list nie mógł przewidzieć ani on, ani rodzina która go ukrywała. Prawda?

Z tym ukrywaniem różnie to bywało Krajanko zapewne dobrze o tym wiesz . Niejednokrotnie mając możliwość ukrywania się wracali do getta do swoich rodzin aby z nimi wspólnie umrzeć wpisując się na listy i do niemieckich statystyk , Nie ma bardziej wiarygodnych opisów niż ludzkie wspomnienia tragedii jaką przeżywali . A takie znajdziesz w temacie Żydzi . Wracając do Hindy nie o szkolne zdjęcie i autografy jej chodzi ja to wiem i dowiem się co chce nam pokazać... Sadząc po jej inteligentnym spojrzeniu to zapewne nie jest język

Krajanko,jak napisałam wcześniej,w drugim dokumencie,są wyłącznie dane liczbowe -bez załącznika w postaci nazwisk.Nawet, jeśli nie jest do końca zgodny ze stanem faktycznym ,nie sposób kwestionować jego wartości jako źródła historycznego.

Marku, pozwól sobie przedstawić "jaśniejszą stronę mocy", a więc konkretną sytuację i konkretnego młodzieńca, który uciekł już po likwidacji jędrzejowskiego getta
( które jak wiemy odbywało się w dwóch etapach :1942 i 1943). Uciekając z pieszej kolumny robotników, wskoczył do szamba. Niemiec szambo ostrzelał, ale się spieszył, bo konwojował pozostałych. Do swoich uciekinier nie mógł wrócić, bo odwieziono ich przedtem na zagładę. Wszedł do pomieszczenia swojej rodziny przy Rynku nr 3, gdzie został odnaleziony przez mojego Ojca i ukryty na strychu tamże. Doczekał styczniowego wyzwolenia w tym schowku.
Jeśli się nie mylę Marku, właśnie się dowiedziałeś indywidualnej historii, której dotychczas nie znałeś..
O Majlochu właśnie wspomniałam w poprzednim poście, a nie o innych przypadkach, które cieniem się kładą i nawet po latach wymagają ekspiacji. Ludzie bywają różni. Przecież o tym wiemy.
Jeszcze jedno. Warto byłoby podpisać imiennie zdjęcie z wewnętrznego dziedzińca gimnazjum z grupą na kamieniu 1918-1939 G08-1930_17
Są na nim m.in. Henryk Mordkowicz ( po lewej), Kazimierz Czech, Estera Ickowicz, Marian Abramowicz, Wiesław Skowroński, a w pierwszym rzędzie Hinda Bessendorf, za nią stoi Jan Fatyga.
Uczniowie polscy i żydowscy razem w jednej klasie i na jednym zdjęciu. Ważny i przekonujący dowód na istnienie otwartości jędrzejowskiej szkoły przed wojną.
Podpisywanie więc zdjęcia po raz kolejny "Uczniowie gimnazjum" jest wręcz rozmywaniem posiadanej wiedzy o ludziach i przyczynia się do jej ubożenia.
Nie dziwmy się wiec, gdy ogółowi wylewać będzie się pomyje na głowy za winy jednostek, przy jednoczesnym przemilczaniu sukcesów systemowych szkolnej edukacji. Warto i ten aspekt mieć na względzie. Życzę powodzenia!

Jaka zatem przyczyna, że przy kolejnej reorganizacji portalu znikają z niego konkretne nazwiska ?

Renato, oczywiście, że tak. Zapytałam tylko o "uzupełnienie" w postaci jakiegoś wykazu, ale jak nie ma, to nie ma. Trudno.
W osobnym wątku wspominam o kompozytorze Romanie Palestrze, ukrywającym się najpierw u Państwa Przypkowskich przy Rynku, a następnie w majątku żony w Żerosławicach, dokąd docierały paczki z Jędrzejowa od Pani Doktorowej Zofii. Paczki na pocztę dostarczały rozmaite osoby, jak również użyczały swoich danych osobowych, by rzecz się nie wydała. Ileż osób i starań, by go ocalić, a przecież był jednym z wielu, którzy paczki z tego źródła otrzymywali, ale nie przetrwali, a on tak!
Palestra statystyka oczywiście nie ujęła, bo nie mieścił się w kryteriach osoby fizycznie obecnej na miejscu spisu.
Dobrze jednak chińskim sposobem uwzględniać szerszy kontekst społeczny, gdzie statystyka jest jednym, ale nie jedynym narzędziem poznawczym. Tu dygresja.
Po co jednak chcemy poznawać przeszłość? Bo to nasz zawód? Czy wszystkim chodzi o dokopanie się do obiektywnej prawdy o mechanizmach i ludziach? Czy są też cele inne? Jakie? Czy są to cele spontanicznie artykułowane czy raczej obmyślane "na zimno"?
Jeden uprawia historię, by ujrzeć czy zrozumieć sprawy ludzkie, inny prezentuje podejście pragmatyczne i chciałby wycisnąć z wiedzy o przeszłości argumenty dla ubezwłasnowolnienia rozmówcy. Bądźmy tego świadomi, że nie zawsze i nie tylko o życzliwą pogawędkę może chodzić, niekiedy w dyskurs wplata się ordynarna manipulacja. Pytam więc czy uzgadnia się najpierw bazę dialogu? Bo jeśli nie....