- Posty: 469
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Lipa
Nazwa wsi zapisywana była tak samo dokumentach, a jej pochodzenie łatwo określić. Po raz pierwszy wzmiankowana jest dość późno, w 1446 r., kiedy jest własnością podeszłego zapewne już Jana Gołuchowskiego h. Leliwa, który w obliczu zbliżającej się śmierci oddaje swoim synom Janowi, Rafałowi i Mikołajowi wsie swoje: Drochów, Gołuchów, Lipę i Żydów i Żydowską Wolę (zobacz: Radzanów). Nie wiemy kiedy doszło do jego skonu, to pewne, że dopiero w 1454 r. bracia dokonali podziału pozostałej po nim schedy pomiędzy siebie[1]. W opisie Jana Długosza (1470-1480) wieś Lypa pozostawała w zasięgu parafii kijskiej, i była własnością Zawiszy Lipskiego herbu Hołobok i Rafała Gołuchowskiego herbu Leliwa[2]. We wsi wymienione zostały trzy łany kmiece, z których dziesięcina snopowa i konopna oddawana jest prebendzie brzechowskiej, karczma z rolą, z dziesięciną do tejże prebendy dawaną w gonithwam[3]; Dwa funkcjonujące w osadzie folwarki rycerskie należały do Rafała Zawiszy, z których dziesięcina snopowa należała do plebana kościoła Wszystkich Świętych w Krakowie[4].
W rejestrze z 1508 r. część wsi Lipa (i całe Karsy) miał Stanisław Lipski, a drugą połowę (oraz Borczyn, Drochow) Stanisław i Mikołaj de Borczyn. Wkrótce rodzinie Lipskich udało się scalić części wsi należące do różnych właścicieli – w znajduję ją w posiadaniu jednego tylko właściciela Zawiszy Lipskiego. We wsi było wówczas trzy łany, z których tylko półtora było użytkowane przez trzech kmieci, dwie karczmy, zagroda, lasy i zarośla oraz dwie sadzawki. Sadzawki te mogły być związane z istniejącym na teren wsi dworem (curia) i folwarkiem, który należał do parafialnego kościoła w Kijach (sama wieś do parafii w Chomentowie)[5].
Majątek był w połowie XVII w. rozdrobniony, w 1662 r. dzierżawiony był przez wdowę Jadwigę Poleską z synem i córką, trzymającą również wieś Karsy, która w 1673 r. zmuszona była opuścić majątek, który dzierżawił Gabriel Morstin (Morsztyn), dziedzic Kars, a następnie już właściciel Lipy[6]. W 1881 r. dobra Lipa składały się z wsi Jawor z folwarkiem i Karsy i Lipa z folwarkiem i przysiólkiem Adamów, oraz folwarków Jawor, Lipa. Wieś Lipa liczyła wtedy 44 osadników z gruntem w ilości 262 morgi. Folwark Lipa liczył gruntów ornych 442, łąk 25, pastwisk 13, lasu 598, zarośli 12, wód 1, nieużytki i place zajmowały 5, co razem dawało 1111 morgi. Budynków murowanych było 14, z drewna 7[7].
Zna terenie wsi znajduje się zespól dworski złożony z drewnianego dworu z początku XX w. z ruiną spichlerza murowanego z kamienia z 1 połowy XIX w., w otoczeniu stanów (od strony północnej), na południe od dworu zlokalizowano sklepione piwnice, zapewnie kryjące pozostałości starszego założenia.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Najstarsze formy dochowały się z w. XIII: w Kodeksie dyplom.
Małopolski II 137 i ló9 mamy w oryginale z r. 1275 Karzycsko,
w oryginale z 1284 Karsitsco. Prawdopodobnie te odmiany graficzne
kryją postać albo 1 0 Karśicko L- * Kar.'
-ie-sko, albo 2 0 KarSieko
L- *Kars-ie-sko lub *Karek-ie-sko. - W pierwszym wypadku mie-
libyśmy do czynienia z imieniem osobowem Kars, znanem z do-
kumentów historycznych i nazw miejscowych, jak np. Karsko 1)
w Wielkopolsce = 'sioło, wzgl. pole Karsa', Karsy 2) Male w okolicy
Pacanowa, Karl.,in, Karsewo i t. p. Kan; 'mańkut' należy do typu
imion takich, które charakteryzują zewnętrzność człowieka np. Rus
'rudowłosy', Kędzierza i inne S). - W drugim wypadku należałoby
prIJjąć imię osobowe Karsz, wzgl. Karek 4), które są widoczne w na-
zwach: Karszewo, Karcko'IVo i t. d.
Karsz wyprowadzam od Kars, jako formę hiperpoprawną na
terytorjum mazurzącem. Dołączyła się do tego tendencja przerwania
skojarzenia z appellativum kars 'mańkut'; por. karśniarvy 't. s.', oraz
kars 'drzewo karłowate' ó). Psychika człowieka średniowiecznegf)
i współczesnego - to jedno. Dzisiaj niejeden nosiciel »?rzydkiego«
nazwiska (Koza, G(}ba i t. p.) głowi się nad lem, w jakihy sposób
doczepić do niego »szlachecką« końcówkę -ski. Nic więc dziwnego,
że i ongiś jakiś Kars nie życzył sobie, by go przezywano 'mań-
kutem'. Więc się zmienił na Karsz, co mu łatwo przyszło, bo było
poddostatkiem imion skróconych, i - co szczególnie waŻne - pie-
szczotliwych i zdrobniałych z przyrostkiem -sz (Bronisz, Brodzisz,
Bogusz i t. p.). Tembardziej jeszcze, że z tern -sz brzmiuło jego imię
»po pańsku«, podczas gdy imię Kars, o charakterze przezwiskowym,
nadawano pierwotnie kmieciom (por. nazwisko Carz, t. j. Kars
w Bulli gnieźnieńskiej z r. 1136).
Zresztą nie Jest też wykluczone, Że Karszyeko pochodzi od
*Karek-ie
slw. W takim razie Karek byłoby tez przekręceniem imie-
nia Kars, ale pod wpływem sufiksu -ch, który również dodawano do
skróceń onomastycznych (Stach, Piech = Piotr, Warsz II Wareh 6»).
Ewentualnie Kareh możnaby wywod zić od *kr.rchr,; por. czes. krehy
'lewy, lin k', cerko i rus. korek 'pię
ć'. Zresztą szczegółowy etymolo-
l) Lubomirski: Kod. dypl. Mazowsza, r. 1239.
2) Liber Beneficiorum Dlugosza II 380: Karszi. Por. czes. Krsy, w 1183 r.
Kyrsi u Erbena: Regesta Bohemiae et Moraviae I 168; czes. krsati 'nie róść', krse
'maly czlowiek'.
) Więcej przykladów u Taszyckiego: Polskie imiona osobowe 60.
4) Por. tez czes. Krchov: przezwisko Krch; krchy 'Ievy, link'. Gebauer: Sta-
rocesky slovnik. 5) Slavia Occ. IX 426.
Por. War$zawa k Warszewa = wieś Warssa, wzgl. Waf'cha
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
Proszę Zaloguj , aby dołączyć do konwersacji.
ANDREOVIA.PL Archiwum Społeczne Historii Ziemi Jędrzejowskiej © 2009 - Ꝏ {:Krzysiek Maziarz