Obywatele ziemscy wg powiatów 1917r.

Znajdziemy w: Adressbuch fur Industrie, Handel und Landwirtschaft = Polska:
Księga adresowa dla przemysłu, handlu i rolnictwa / unter Benutzung amtlicher Quellem hrsg. von Rudolf Mosse.
Część III. Obywatele ziemscy według powiatów, Powiat Jędrzejowski:
Anienkow, Włodzimierz, Lipa.
Arzt, Stanisław, Wojciechów.
Bielski, Gustaw, Deszno,
Biernacki, Wincenty, Jaronowice.
Biernacki. Władysław, Cierno,
Borkowski, Piotr. Rzeszówek.
Borkowski, Stanisław, Lipno,
Borkowski, Zygmunt (Pacht,), Ciśle,
Bukowiński. L., Nawarzyce Leśne.
Chwalibóg, Władysław, Pawłowice
Dębski, Władyslaw, Podgaj,
Doskowski, Józef. Strzeszkowice,
Gogolewska, Zofja, Warzyn,
Górski, Stanisław, Motkowce.
Grabowski, Antoni. Lasochów.
Herz, Kazimierz (Pacht,), Brzezie.
Hussarzewski, Edward, Krzcięcice,
Jeżewski, Jan, Korytnica i Jawor,
Knaut, Ottomar (Paht),Przyłęczek,
Komorowski, Boleścice.
Kosicki, Prot, Ślęcin,
Kozłowski, Henryk, Łowinia,
Krassowski, J" Zakrzów,
Kruszewski, Ignacy (PacMer), Brzezie,
Krzywoszewski, K .. Jasionna..
Kugler,Bolesław (Pachtm,) Mstyczów,
Lanckoroński Graf Karl, Kle· lueneief'.
Lanckoroński, Graf Karl Zielonki.
Laskowski. Henryk (Pachler), Mieronice,
Linowski, St Piotrkowice P,
Łuszczkiewicz, Edward, Zagaje.
Łuszczkiewicz, Józef, Stawy,
Majewski, Wład. Kotne i Chwaścice,
Mikutowicz, Bronisław, Mnichów.
Miljutin (Donationsgut) Cieśle i Bizorenda,
Mroiński Kazimierz, Sędowice.
Nowakowski. Gustaw, Lasków.
Olszowski, Zygmunt ,Mieronice.
Pleszowski, Janasz, Pierścień.
Radziwiłł, Fiirst; Ferdin" Chycza,
Radziwiłł, Furst, Ferdinand, Nagłowice,
Rajzman Aron, Sobków,
Różycki, Henryk, Opatkowice Murowane,
Sęczykowski, Wincenty, Chmielowice,
Sikorski, Jan, Marjanów.
Ślaski, Jerzy, Dynament,
Sokolnicki, Kazimierz, Ludynia,
Suchecka, Anna, Rakoszyn,
Suchecki, Andrzej, Rembieszyce,
Szymanowski. Michał , Mokrsko Dolne i Górne,
Tiede, Feliks, Karsznice,
Wielopolska, Fiirstin, Eliza, Krzelów
Wielopolski, Furst, Aleksander Gryłeczek ,Tur, Mierzawa.
Wielowiejski Stefan, Lubcza,
Wielowiejski Władysław, Przezwody
Winnicki, L. (Pacht.), Niegosławice
Zapalska, Antonina, Sielce
Zembrzuski Bohdan, Chorzewa,
Zubrzycki, Juljan. Grudzyny.

Wymieniony na liście z 1917 r.książę Radziwiłł Ferdynand herbu Trąby odm. (przy Chyczy i Nagłowicach) to b. ciekawa postać.
Najstarszy syn Bogusława Fryderyka i Leontyny. Urodził się w 1834 r. w Berlinie, zaś zmarł w 1926 r. w Rzymie.

Majątek Chycza oraz Oksa w powiecie jędrzejowskim w 1885r. otrzymała w posagu jego żona (ślub w Koblencji 1864), Pelagia z ks. Sapiehów Radziwiłłowa od swego ojca, księcia Leona Sapiehy (tego właśnie, który podarował plac pod szkołę w rynku Oksy w 1884 r. na co dokument spoczywa w APK, a córka dzieła dokończyła. Artykuł o szkole, dostępny na Andreovii, wspomina o zmianie właściciela Oksy z Leona na Pelagię, nie precyzując, że Pelagia to właśnie córka księcia).

Książę Ferdynand Radziwiłł przez 50 lat był posłem.
Najpierw do parlamentu niemieckiego - Reichstagu (1874-1918), a następnie w wolnej Polsce otwierał jako marszałek I Sejm Ustawodawczy RP, w którym zasiadał od 10.II do 1.VI.1919 roku. Nagłowice przeznaczył dla małoletniego wówczas wnuka Michała Karola ( 1907-1974).
Czasu na przebywanie w majątkach nie miał więc dużo, ale administratorem ich części uczynił swojego najmłodszego syna, księcia Janusza Franciszka (1880-1967).
Ten umiał zarządzać doskonale, bo był wykształcony w tym kierunku, a dobra matczyne w Jędrzejowskim powiecie to drobiazg wobec posiadanej ordynacji Ołyka na Wołyniu, posiadłości obejmującej 38 tysięcy ha, w tym 29 tys. ha lasów, dóbr szpanowskich i nieborowskich. Był również prezesem "Lewiatana". W czasie okupacji niemieckiej zakładał w GG charytatywną organizację Radę Główną Opiekuńczą.

Z innych ciekawostek podam, że Powstanie Warszawskie jaśnie państwo Radziwiłłowie (Janusz i Anna) przeżyli zamiennie, w dzień w piwnicach swojego pałacu, gdzie ukrywali ok.100 matek z dziećmi (w PRL- Muzeum Lenina, a obecnie Muzeum Niepodległości, zlokalizowanym przed tunelem trasy WZ, dokładnie na ul. Solidarności, między pasmami jezdni i liniami tramwajowymi) noce w piwnicach szpitaliku powstańczego przy ul. Długiej, dzieląc łóżko/materac z mamą i ciotką Moniki Żeromskiej i uratowanym Żydem z Salonik. Opis w pamiętnikach Moniki.

Jeszcze o majątku Nagłowice. Dziadek (książę Ferdynand Radziwiłł 1834-1926)) małoletniego Michała Karola, półsieroty po Karolu, zdeponował 250 tys.rubli w Kantorze Banku Państwa w Równem i z kwoty tej zakupił w 1914 roku Nagłowice, formalnie na swego syna Janusza Radziwiłła. Ten bowiem miał prawo kupna ziemi w Cesarstwie Rosyjskim. Książę Janusz Radziwiłł administrował majątkiem do 1928 roku, kiedy na mocy testamentu zmarłego Ferdynanda oficjalnie przekazał go na własność pełnoletniemu już Michałowi Radziwiłłowi.
Warto tutaj zaznaczyć, że administrator tj. książę Janusz, wyliczył się z dochodów majątku Nagłowice na żądanie matki Michała, Marii Zamojskiej. Zysk bowiem, zgodnie z umową, przeznaczał w całości swojemu bratankowi.
Właśnie ks.Michał Radziwiłł koło istniejącego dworku wybudował przed II wojną pałac, zaś majątki Nagłowice, Oksę i Chyczę połączył w jeden. Już przed wojną dobra te zostały wyznaczone do wykupu przez państwo w ramach tzw.przymusowej parcelacji. Po wojnie rozparcelowano wszystko tj.270 ha,a właścicieli wygnano zgodnie z nowymi przepisami. Ich spadkobiercy żyją nadal w Polsce.
Zapis wspomnień księcia Janusza w opracowaniu Jerzego Jaruzelskiego ( wzbogacony o fotografie rodzinne i dwie mapy Kresów):

pther.net/PDF/Pamietniki/17%20Jerzy%20Ja...iwi%C5%82%C5%82a.pdf

B

List do ks.Janusza Radziwiłła , informujący o wizycie nadawcy u rodziny adresata mieszkającej w Madrycie, a będący świadectwem utrzymywania żywych kontaktów, nawet w trudnych ,
a przy tym niechętnych arystokracji, czasach.

Dostępny na: ziemianie.pamiec.pl/pdf/Radziwillowie.pdf

Chodzi najpewniej o następujący gobelin:

Aleksander Wielki odbierający hołd
Bruksela, około połowy XVII wieku
Warsztat Andrea van den Driesche’a, czynny w latach 1635— 1675
Sygnatura: znaki Brukseli B.B. i tarcza herbowa
Wełna, jedwab, srebrna nić; 8 nitek osnowy na 1 cm
Wys. 380 cm, szer. 570 cm
N r inw. MNKi/R/544
Zakupiony do zbiorów w roku 1964 od rodziny Radziwiłłów

Gazeta "Słowo Ludu" z 3 marca 1950 r.wspomina w kontekście pracy kobiet o działalności świetlic w wybranych byłych majątkach ziemskich:

Sam tytuł referatu tow. Jadwigi Papińskiej z Kielc "8 marca dniem walki o pokój" jest znakiem rozpoznawczym "nowej rzeczywistości" i pojmowania Dnia Kobiet przez funkcjonariuszkę KW PZPR (byłą p.o. naczelnik Wydziału Cenzury WUBP w Kielcach - od 8 III do 15 XI 1945 r.).