5 sierpnia - Rzeź Woli

Z około 50 tysięcy cywili zamordowanych przez okupanta na warszawskiej Woli w okolicach "czarnej soboty"dnia 5 sierpnia 44' wydobywam z niepamięci postać jednego z warszawskich przyjaciół Tadeusza Przypkowskiego, fabrykanta Kazimierza FRANASZKA (1902-1944).
O przyjaciołach pamięta się przecież i wspomina o nich.
Zginął 5 sierpnia, zastrzelony na dziedzińcu fabrycznym wraz z pracownikami i setkami cywili, wyprowadzony ze schronu usytuowanego na terenie fabryki.
Żonę Janinę będącą w ciąży wraz z małym synkiem Pawełkiem po opuszczeniu obrzucanej granatami piwnicy plebanii przy kościele św.Wawrzyńca na Reducie Wolskiej zastrzelił 6 sierpnia rosyjski oddział RONA ( świadek naoczny Jan Kopeć).

Niedługo przed hekatombą wojenną Kazimierz razem z Tadeuszem odbyli wyprawę po Polesiu, na którą zaprosiła ich oraz uwieczniła jej inicjatorka, fotografka Zofia Chomętowska.

Kazimierz wraz z bratem Jerzym przejął Fabrykę Obić i Papierów Kolorowych po dziadku, powstańcu styczniowym Józefie Franaszku i jego synu Stanisławie.
Zarząd po przenosinach w 1910 r. mieścił się przy ul. Wolskiej 41/43, a hale produkcyjne przy Wolskiej 45.
Nowy zarząd ( 3-cie pokolenie) rozszerza produkcję o papier fotograficzny i artykuły fotochemiczne ( w tym taśmy filmowe).
W 1936 roku rozpoczęto budowę nowego obiektu ,a produkcję uruchomiono w 1938 roku.( Przez rok wyprodukowano 33 tys.metrów kw. papieru fotograficznego
i 46 tys. m. br taśm filmowych.)
Po zajęciu Warszawy Niemcy nadzorowali fabrykę, pozostawiając jednak dotychczasową dyrekcję i personel.
Jak pisze Stanisław Jankowski ("Z fałszywym ausweisem w okupowanej Warszawie") stąd polskie podziemie czerpało dobre kopie kolorowych przepustek
do niemieckich stref i urzędów oraz blankiety legitymacji SD.

Wiele wskazuje zatem, że z wolskiej fabryki Franaszka pochodziły również autentyczne blankiety niemieckich dokumentów, opracowywane następnie z mistrzowską wirtuozerią w jędrzejowskiej szpitalnej pracowni RTG na potrzeby polskiego podziemia przez zatrudnionego tam Tadeusza Przypkowskiego.

Jeśli ktoś znałby jeszcze inne źródło pozyskiwania niemieckich blankietów dokumentów, prosiłabym o podzielenie się tą wiedzą.

Po II wojnie odbudowana i upaństwowiona fabryka znana była przez lata z produkcji oraz sprzedaży klisz i materiałów fotograficznych jako FOTON.
Foton padł, bodaj w 2009 r,, mimo prób jego ratowania. Ruiny okalające dziedziniec po masakrze ludności cywilnej zostały właśnie usunięte i w tym roku deweloper postawił tu budynki mieszkalne.
Prośba: Jeśli ktoś z tu przytomnych ma krewnych z młodszego pokolenia przebywających w Warszawie, niech im przypomni o rodzinie Franaszków z Wolskiej, aby również pamięć o rodakach nie zaginęła w narodzie !

Na Polesiu koło Pochorońska. Trzeci od lewej strony stoi Kazimierz Franaszek.
Na zdjęciu ze zbiorów Zofii Chomętowskiej widoczny jest cień fotografa (Tadeusza Przypkowskiego, sądząc po cieniu jego charakterystycznej czapeczki).

fotomuzeum.faf.org.pl/item/2187

Nie każdy ma możliwość ujrzenia następujacych błyskawicznie zmian krajobrazu. Do wglądu podaję historyczne już zdjęcia ( bodajże po trzech latach od ich wykonania) byłych włości Franaszka:
warszawa.naszemiasto.pl/wolska-43-opuszc...-5204741/zd/43709141

Wśród zdjęć znajdziecie jedno, na które warto zwrócić uwagę, bo upamiętnia ono kawałek muru fabrycznego. Inne pobliskie obiekty znikają niepostrzeżenie, z dnia na dzień.
Mamy szczęście, że przynajmniej na andreovii kojarzymy sylwetkę właściciela, Kazimierza Franaszka, a to dzięki pasji fotografowania Tadeusza Przypkowskiego!

Dziś już za godzinę w Jędrzejowskim Centrum Kultury odbędzie się spotkanie. Może ktoś z Was będzie nim zainteresowany, bo czasami okazuje się, że to co dalekie, bywa bliższe niż się sądziło dotychczas:

isakowicz.pl/26-listopada-jedrzejow-swietokrzyskie/

Dzisiaj, jak co roku, obchodzimy pamiątkę rzezi Woli, co z upływem lat nie powinno stawać się sprawą lokalną warszawiaków.
Dziękuję więc wszystkim w Jędrzejowie za chwilę zadumy nad tamtymi dniami, za pamięć, za modlitwę .
W sercu rodzi się wdzięczność za właściwe okolicznościowe słowa premiera.
Tu bynajmniej nie chodzi o rozdrapywanie ran przeszłości, ale o świadomość, jak bardzo przeszkadzaliśmy jako Polacy , nawet będąc cywilami, w realizacji planów obcych mocarstw. Polski duch przeciwstawiał się uciemiężeniu aż po gehennę męczeństwa.
Wciąż nierozliczone zbrodnie i hekatomba warszawskiej Woli 5 sierpnia 1944 roku niech dzisiaj otrzeźwią myślenie o teraźniejszej kondycji naszego życia społecznego i politycznego. Ongiś niszczyli nas fizycznie ościenni wrogowie, ale nie wyniszczyli.

tvn24.pl/tvnwarszawa/wola/warszawa-rzez-...-76-rocznica-4656656

Nie tylko znicz pamięci się należy, ale i zobowiązanie....