1822r.  Rejestr Miasta Narodowego Jędrzejowa

Rejestr pomiarowy sporządzony został dla potrzeb związanych z własnością nieruchomości. Geometra Przysięgły Królestwa Polskiego Marjan Potocki znany jest z wielu opracowań tamtych czasów, wykonał na przykład plan przestrzenny zagospodarowania Kielc. Plan miasta Jędrzejowa z 1822r. jego autorstwa udostępniamy w artykule „Jędrzejowskie ulice”.

Można założyć z niemal stuprocentową pewnością, iż opracowania tego typu powstawały głownie w związku z podatkami. Pierwsze wiadomości o metodach spisu i opisu gruntów, czyli pierwowzorach katastru, pochodzą już z epoki starożytności. Od czasów, gdy człowiek zaczął prowadzić osiadły tryb życia na gruntach własnych lub oddanych mu w użytkowanie, ochrona granic własności oraz danina (podatek gruntowy) zaczęły odgrywać ważną rolę. Pierwsze wzmianki o istnieniu katastru przed wielu tysiącami lat pochodzą od ludów o najstarszej cywilizacji: w Chaldei, Egipcie, w Chinach. W Polsce tworzenie katastru rozpoczęło się już w XIII wieku. W zaborze rosyjskim spisom nie towarzyszyły pomiary gruntowe, jak to miało miejsce w pozostałych zaborach. Opisy nieruchomości miały charakter orientacyjny a pomiary były przeprowadzone nieco później.

Rejestr pomiarowy którego fragmenty pokazujemy, nie jest spisem mieszkańców miasta, lecz dotyczy tylko tych, którzy byli właścicielami nieruchomości - być może także nie wszystkich. Analizując zapisy, oprócz nazwisk czy nazw właścicieli możemy zapoznać się również z używanymi w tym czasie nazwami ulic i miejsc (obszarów), na jakich leżały opisywane nieruchomości. W tym zakresie rejestr jest potwierdzeniem informacji, jakie zostały zawarte we wspomnianym wyżej opracowaniu „Jędrzejowskie ulice”, ale jest także źródłem nowych odkryć i ciekawych uzupełnień.

Ponieważ rejestr jest dokumentem pokaźnych rozmiarów, oglądanie wszystkich kart w całości nie miałoby większego sensu, dlatego poniżej pokazujemy fragmenty obejmujące listy właścicieli. Dokumenty można obejrzeć w dużym powiększeniu (również na pełnym ekranie monitora) i swobodnie odczytać treść zapisu.

W obecnych czasach kataster w Polsce ma, jak na razie, formę ewidencji gruntów i budynków i jest zestawem informacji i dokumentów wykorzystywanych głownie dla potrzeb podatku od nieruchomości, ale także w planowaniu przestrzennym, ochronie środowiska, systemach ubezpieczeń czy bankowości (kredyty), statystyce a wreszcie jako źródło informacji o obrocie nieruchomościami.

źródła: materiały własne portalu Andreovia.pl

opracowanie: Krzysiek Maziarz